Leksykon
Podręczny Słownik Wyrazów Trudnych a.k.a leksykon
Na sytuacje gdy nie mogę sobie przypomnieć jak się zwała dana rzecz, albo jakiś ciekawy zwierz.
- Aksjomat
- twierdzenie bezspornie prawdziwe, uważane za pewnik
- Anatema
- w k.katolickim i prawosławnym oznacza nałożenie ekskomuniki/klątwy kościelnej [obrzęd zarzucony w XXw.]; pot. ostre potępienie kogoś
- Antrakt
- przerwa w spektaklu
- Anhedonia
- brak zdolności do odczuwania przyjemności
- Anturaż
- [franc. entourage] oznacza otoczenie, środowisko wokół, tło
- Autarkia
- samowystarczalność gospodarcza państwa lub grupy państw; również dążenie do osiągnięcia takiej samowystarczalności
- Autoteliczny
- [grec. „auto” - sam; „telos” - cel] Oznacza to, co jest celem samo w sobie, a nie środkiem do osiągnięcia innego celu. Działania, zjawiska lub przedmioty, które mają sens same z siebie i nie potrzebują zewnętrznego uzasadnienia.
- Bibimbap
- popularne danie kuchni koreańskiej, w którego skład wchodzi ryż z warzywami, wołowiną i jajkiem, przyprawiony pastą z papryczek chili
- Bombaż
- wydęcie denka puszki konserw, nakrętki lub wieczka w pojemniku wywołane przepełnieniem lub wzrostem ciśnienia gazów
- Bon mot
- Zwięzłe powiedzenie; trafny zwrot, zwykle o dowcipnym zabarwieniu
- Boraks [tetraboran sodu]
- sól sodowa kwasu borowego; minerał stosowany w wielu gałęziach przemysłu. W kowalstwie używany do czyszczenia powierzchni metali przed kuciem i lutowaniem; usuwa tlenki żelaza z powierzchni podczas nagrzewania ułatwiając zgrzanie.
- Cymelia
- (albo cimelia; l.poj. cymelium) – zbiory lub obiekty o szczególnej wartości, odpowiednio chronione i przechowywane; najcenniejsze druki i rękopisy w bibliotece, często trzymane w sejfie bibliotecznym.
- Cwancyk
- jakieś sprytne rozwiązanie, triczek, sztuczka
- Defenestracja
- Akt wyrzucenia czegoś przez okno; w przypadku osób najczęściej ze skutkiem śmiertelnym.
- Również psikus polegający na usunięciu komuś systemu operacyjnego windows z komputera
- Dezynwoltura
- lekceważące zachowanie
- Dogmat
- ogól. teza przyjmowana za niepodważalną; twierdzenie przyjmowane bezkrytycznie, wyłącznie na mocy autorytetu; w teologii twierdzenie uznane za prawdę objawioną przez Boga
- Drzewo mateczne
- Drzewa mateczne stanowią bazę do zakładania plantacji nasiennych mających dostarczyć nasion do produkcji sadzonek o ulepszonych właściwościach hodowlanych.
- Efekt Dunninga-Krugera
- Błąd poznawczy polegający na tym, że osoby o małej wiedzy lub niskich kwalifikacjach w określonej dziedzinie mają tendencję do przeceniania własnych kompetencji, podczas gdy eksperci – odwrotnie – zaniżają swoje kompetencje.
- Efendi
- turecki tytuł oznaczający pana, władcę; dziś w formie tytułu grzecznościowego "pan"
- Emablować
- adorować; otaczać kobietę wyjątkowymi względami
- Empiryzm
- pogląd o zasadniczej roli doświadczenia w procesie poznawczym
- Ersatz [erzac]
- substytut innej rzeczy, namiastka, najczęściej gorszej jakości
- Eufemizm
- wyrażenie zastępcze, użyte w celu złagodzenia wyrażeń drastycznych, dosadnych lub nieprzyzwoitych
- Fenologia
- nauka badają zależność między zmianami czynników klimatycznych a zjawiskami w przyrodzie
- Galante
- grzeczny, szarmancki, wytworny
w przypadku kobiet: zalotna, kokieteryjna - Git gud
- [ang] a slang rendering of get good, refers to getting better at a task or skill, used especially among video gamers online
- Glajchszaltować (zglajchszaltowanie)
- [niem. Gleichschaltung] proces ujednolicania całego życia społecznego i politycznego powstały za czasów III Rzeszy, podczas którego m.in ograniczano indywidualną osobowość i wolność ludzi poprzez ustawy i rozporządzenia.
Jeśli więc słabością socjalizmu było zglajchszaltowanie swoistości, różnorodności "palących pragnień, dzisiejszego życia i myśli"... - Almanach Humanistyczny "Bez wiedzy i zgody..."
- Incel
- [ang. involuntary + celibate] mimowolny celibat
termin określający mężczyzn nie uprawiających seksu od dłuższego czasu jak również tych, którzy nigdy nie zaliczyli "przyłożenia". Istotnym jest fakt, że nie z własnej woli, co jest powodowane najczęściej ich niską atrakcyjnością fizyczną i związanymi z tym niepowodzeniami w relacjach damsko-męskich;
b.często mizogini - Inflacja
- ekon. wzrost przeciętnego poziomu cen mierzonego za pomocą indeksu (miernik tempa zmian zjawisk ekonomicznych porównywanych w 2 okresach) i związana z tym malejąca siła nabywcza pieniądza
- In flagranti
-
na gorącym uczynku
- Kalomel
- chlorek rtęci, środek antyseptyczny stosowany do lat pięćdziesiątych XX wieku. Swego czasu popularny w leczeniu owrzodzeń i guzów kiłowych. Dawniej podawano go też doustnie, jednak zaprzestano tego, gdyż powodował zatrucia.
- Kalsarikännit
- [fiński] błędnie rozumiane jako potrzeba samotnego upicia się w domu będąc ubranym wyłącznie w bieliznę. Natomiast prawidłowo oznacza danie w szyję [fin. känni] w małej grupie przyjaciół czy rodziny w ustronnym miejscu np. zacisze domowe, biwak itp. nie będącym większym miejscem spędów typu bar, klub, domówka. I nie w bieliźnie [fin. kalsarit] tylko w zwykłych, codziennych, nieformalnych ciuchach. Choby w dresie czy w szlafroku.
wincyj na temat kalsarikannit po angielsku - Kanikuła
- okres największych upałów letnich, nazywanych tak przez starożytnych Rzymian. Potocznie: lato, wakacje.
- Kauteryzacja [przyżeganie]
- Zabieg polegający na termicznym lub chemicznym koagulowaniu tkanki (ścinanie białek zawartych w tkankach pod wpływem wysokiej temperatury). Dawniej stosowano kauteryzację za pomocą azotanu srebra. lub wypalano rozgrzanym żelazem ran
- Koafiura
- przestarz. fryzura, uczesanie; dziś używane w żartobliwym tonie
- Koleba / koliba / kolyba
- [wołoski colíbă "chata"] sezonowe schronisko pasterzy owiec o drewnianej konstrukcji ślemieniowo-sochowej lub wieńcowej. Synonim szałasu (salasch), pochodzącego od wołoskiego sălaș - mieszkanie, siedziba. )
- Kolokwializm
- wyrażenie używane w języku potocznym; kolokwialnie mówiąc ten blog jest do bani
- Kreozot (węglowy)
- jedna z frakcji smoły węglowej. Ze względu na swoją trwałość (30-100lat) stosowany od 1839r. do impregnacji m.in. drewnianych podkładów kolejowych, słupów telefonicznych i energetycznych. Zawiera benzopiren - silnie rakotwórczy związek chemiczny kat. I
- Kupaż
[kupażować] - mieszanie różnych gatunków win, jak również soków owocowych, czy warzywnych, celem otrzymania produktów o pożądanych właściwościach
- Kwas karbolowy
- fenol, środek antyseptyczny spopularyzowany przez Listera. Dawniej powszechnie stosowany do odkażania ran, szczególnie w warunkach polowych. Został ostatecznie wycofany, gdyż mimo silnych właściwości antyseptycznych jednocześnie drażnił i niszczył żywą tkankę.
- Latyfundia
- ogromne posiadłości ziemskie najczęściej rodowe lub kościelne
- Lege artis
- zgodnie z zasadami sztuki.
- Lone Digger
- A person who dances by themselves at a night club or disco.
Osoba tańcząca samotnie w klubie nocnym. - Lunula / Obłączek
- białawy obszar luźnej skóry o mniej rozwiniętych włóknach kolagenu w kształcie półksiężyca u dołu paznokcia
- Martyrologia
- cierpienie i męczeństwo narodu lub wyznawców religijnych. Literatura martyrologiczna eksponuje obraz wojen i walk z aspektu ofiar
- Megiera
- zrzędliwa i kłótliwa kobieta
- Merkantylizm
- Postawa polegająca na liczeniu się z tym tylko, co przynosi korzyści materialne
- Mizantropia
- Nienawiść lub niechęć do całej ludzkości. Mizantropi często wyrażają głęboką pogardę wobec ludzi jako grupy, uważając ich za zdegenerowanych, samolubnych czy niemoralnych.
- Mizoandria / Mizandria / Mizoandryzm
- [grec. "misos" - nienawiść + "andros" - mężczyzna] nienawiść lub uprzedzenie wobec mężczyzn. Mizandria może przejawiać się w negatywnych stereotypach, pogardzie lub agresji wobec mężczyzn.
- Mizoginizm
- [grec. "misos" - nienawiść + "gynē" - kobieta] Termin dosłownie oznaczający "nienawiść do kobiet". Ideologia polegająca na uprzedzeniach, nienawiści lub pogardzie wobec kobiet. Mizoginia może przejawiać się w różnych formach, od jawnego poniżania kobiet, przemocy wobec nich, po subtelne uprzedzenia, stereotypy i ograniczanie ich ról społecznych.
- Mizofobia
- Irracjonalna obawa lub nienawiści do brudu, zarazków lub zanieczyszczeń. Choć jest to bardziej związane z obsesyjnym lękiem (a nie bezpośrednio z uprzedzeniem wobec ludzi), może wpływać na postawy wobec innych, szczególnie w kontekście higieny.
- Namaste lub Namaskar
- tradycyjne indyjskie przywitanie, pozdrowienie.
Dosłownie tłumaczone: „pokłon tobie”. Często towarzyszy mu gest ańdźali - półukłon ze złożonymi rękoma na wysokości serca i palcami skierowanymi do góry - Nigerundayo
- taktyczny odwrót (Z anime Jojo's Bizarre Adventure). oznaczające ucieczkę w celu obmyślenia lepszego planu.
Kolokwialnie mówiąc "spieprzamy stąd". - Nostryfikacja
- procedura prowadząca do ustalenia polskiego, równoważnego odpowiednika zagranicznego dyplomu. Może zachodzić przy tym konieczność zaliczenia przez wnioskodawcę dodatkowych egzaminów lub odbycia praktyk zawodowych.
- Ojkofobia [oikofobia]
- odrzucanie rodzimej kultury, idealizacja obcych wartości, gloryfikowanie zagranicznych kultur
antonim nacjonalizmu - Okcydent
- ogólne określenie krajów zachodnich, zwłaszcza Europy Zachodniej
antonim: Orient - Oksymoron
- związek frazeologiczny o przeciwstawnym, wykluczającym się znaczeniu
- Pajdokracja
- [polit] rządy sprawowane przez osobę lub grupę młodych, niedoświadczonych ludzi
- Paradygmat
- ogólnie przyjęty wzorzec postępowania; to zbiór pojęć i teorii tworzących podstawy danej dziedziny nauki
- Par excellence
- [wym. parekselãs] w całym tego słowa znaczeniu; w najwyższym stopniu
- Permetryna
- insektycyd stosowany m.in. przeciwko owadom jako impregnat do odzieży. Skutecznie chroni przed kleszczami. Moskitiery impregnowane permetryną wspomagają walkę z rozprzestrzenianiem się malarii w krajach tropikalnych
- Pied-à-terre
- [franc] mieszkanie lub apartament w dużym mieście, znajdujący się w pewnej odległości od głównej rezydencji, z którego korzysta się od czasu do czasu, na przykład przez kilka tygodni czy miesięcy w roku
- Pleonazm
- wypowiedź złożona z wyrazów znaczących to samo, również bliskoznacznych
- Politruk
- [politíczeskij rukowodítiel – kierownik polityczny] pogardliwe określenie oficera w armiach komunistycznych ds. politycznych, w szczególności zajmującym się szerzeniem propagandy
- Proweniencja
- pochodzenie jakichś zjawisk, idei lub osób
- Rabdomioliza
- (rozpad mięśni) - zespół objawów spowodowanych uszkodzeniem mięśni poprzecznie prążkowanych, gdzie uszkodzenia składników komórek mięśniowych przedostają się do krwiobiegu. W konsekwencji może dojść powikłań, w tym uszkodzenia nerek.
- Redyk
- tradycyjny, uroczysty wypęd owiec na górskie hale (redyk wiosenny) jak i powrót z wypasu (redyk jesienny) dozorowany przez bacę wraz z juhasami
- Sakady [ruchy sakkadowe / saccade]
- szybkie, precyzyjne, skokowe ruchy oczu, kierujące wzrok w kierunku określonego celu i umiejscowienia obrazu na dołku środkowym siatkówki
- Simp
- [us.eng. Somebody who Idolizes Mediocre Pussy]
slangowo: naiwniak w relacjach z kobietami, idealizujący i przeceniający kobiety przeciętnej urody
wincyj o proweniencji simpa - Simpleton
- [ang.] głupek, półgłówek, prostak, kiep
- Skropak
- ekologiczny wypełniacz przesyłek coś a-la chrupki
- Socha
- drewniany słup rozwidlony u góry będący podparciem konstrukcji dachowej. Na rozwidleniu opierano poziomą belkę tzw. ślemię, o którą zahaczano żerdzie, tzw. kluczyny lub kozły.
- Sofizmat
- sformułowanie ze świadomie ukrytym błędem rozumowania nadającym pozory prawdy fałszywym twierdzeniom;
również usiłowanie dowiedzenia swoich racji, bez względu na poprawność logiczną przedstawianej argumentacji, w skrócie świadome próby dowiedzenia nieprawdy - Statolatria
- Wywodząca się od Hegla teza o państwie jako najwyższej wartości.
Kult scentralizowanego państwa i wszechpotężnej władzy państwowej.
Najważniejszy element faszyzmu włoskiego gdzie państwo jest wartością najwyższą i absolutną.
Mussolini: „Wszystko w państwie, nic poza państwem, nic przeciwko państwu”. - Stratyfikacja
- podział czegoś na części, warstwy; rozwarstwianie;
- Symmastia (Double Bubble)
- Schorzenie piersi, w którym dochodzi do połączenia obu piersi w okolicy mostka, przez co mogą one sprawiać wrażenie „zrośniętych”. W takim przypadku fałd skórny między piersiami zanika lub jest znacznie zredukowany, co prowadzi do nietypowego wyglądu. Najczęściej jest wynikiem powikłań występujących po operacji powiększenia piersi.
- Syndykalizm
- [fr. syndicats - związki zawodowe]
Kierunek teoretyczny w ruchu robotniczym oraz związany z nim ruch społeczny w pierwszych dekadach XX w. Zakładał prymat celów ekonomicznych nad politycznymi w walce proletariatu o swoje prawa upatrując je w związkach zawodowych a nie w partiach politycznych poprzez ruch strajkowy. - Synekura
- Bardzo dobrze płatne stanowisko niewymagające wysiłku ani umiejętności od zatrudnionego. Tzw. zawód "syn" w bogatych rodzinach.
- Śpiew alikwotowy
- Rodzaj śpiewu wpadającego w rezonans
- Tanatoza
- pozorna śmierć będąca reakcją obronną organizmu przeciwko drapieżnikom
- Tautologia
- zdanie, którego prawdziwość wynika z samej jego struktury; niepotrzebne powtarzanie tego, co już w wypowiedzi zostało zawarte (pleonazm)
- Trylinka
- [poch.od Władysław Tryliński] charakterystyczna sześciokątna płyta betonowa z jakiej wykonywano nawierzchnie ulic i dróg
- Uzus / usus
- utarty zwyczaj; pewna ustalona praktyka
- Watra
- [wołoski] duże ognisko
- Wojłok
- filc gorszego gatunku, wytwarzany z wełny odpadowej i sierści