Leksykon

Podręczny Słownik Wyrazów Trudnych a.k.a leksykon

Na sytuacje gdy nie mogę sobie przypomnieć jak się zwała dana rzecz, albo jakiś ciekawy zwierz.


Aksjomat
twierdzenie bezspornie prawdziwe, uważane za pewnik
Anatema
w k.katolickim i prawosławnym oznacza nałożenie ekskomuniki/klątwy kościelnej [obrzęd zarzucony w XXw.]; pot. ostre potępienie kogoś
Antrakt
przerwa w spektaklu
Anhedonia
brak zdolności do odczuwania przyjemności
Anturaż
[franc. entourage] oznacza otoczenie, środowisko wokół, tło
Autarkia
samowystarczalność gospodarcza państwa lub grupy państw; również dążenie do osiągnięcia takiej samowystarczalności
Autoteliczny
[grec. „auto” - sam; „telos” - cel] Oznacza to, co jest celem samo w sobie, a nie środkiem do osiągnięcia innego celu. Działania, zjawiska lub przedmioty, które mają sens same z siebie i nie potrzebują zewnętrznego uzasadnienia.
Bibimbap
popularne danie kuchni koreańskiej, w którego skład wchodzi ryż z warzywami, wołowiną i jajkiem, przyprawiony pastą z papryczek chili
Bombaż
wydęcie denka puszki konserw, nakrętki lub wieczka w pojemniku wywołane przepełnieniem lub wzrostem ciśnienia gazów
Bon mot
Zwięzłe powiedzenie; trafny zwrot, zwykle o dowcipnym zabarwieniu
Boraks [tetraboran sodu]
sól sodowa kwasu borowego; minerał stosowany w wielu gałęziach przemysłu. W kowalstwie używany do czyszczenia powierzchni metali przed kuciem i lutowaniem; usuwa tlenki żelaza z powierzchni podczas nagrzewania ułatwiając zgrzanie.
Cymelia
(albo cimelia; l.poj. cymelium) – zbiory lub obiekty o szczególnej wartości, odpowiednio chronione i przechowywane; najcenniejsze druki i rękopisy w bibliotece, często trzymane w sejfie bibliotecznym.
Cwancyk
jakieś sprytne rozwiązanie, triczek, sztuczka
Defenestracja
Akt wyrzucenia czegoś przez okno; w przypadku osób najczęściej ze skutkiem śmiertelnym.
Również psikus polegający na usunięciu komuś systemu operacyjnego windows z komputera
Dezynwoltura
lekceważące zachowanie
Dogmat
ogól. teza przyjmowana za niepodważalną; twierdzenie przyjmowane bezkrytycznie, wyłącznie na mocy autorytetu; w teologii twierdzenie uznane za prawdę objawioną przez Boga
Drzewo mateczne
Drzewa mateczne stanowią bazę do zakładania plantacji nasiennych mających dostarczyć nasion do produkcji sadzonek o ulepszonych właściwościach hodowlanych.
Efekt Dunninga-Krugera
Błąd poznawczy polegający na tym, że osoby o małej wiedzy lub niskich kwalifikacjach w określonej dziedzinie mają tendencję do przeceniania własnych kompetencji, podczas gdy eksperci – odwrotnie – zaniżają swoje kompetencje.
Efendi
turecki tytuł oznaczający pana, władcę; dziś w formie tytułu grzecznościowego "pan"
Emablować
adorować; otaczać kobietę wyjątkowymi względami
Empiryzm
pogląd o zasadniczej roli doświadczenia w procesie poznawczym
Ersatz [erzac]
substytut innej rzeczy, namiastka, najczęściej gorszej jakości
Eufemizm
wyrażenie zastępcze, użyte w celu złagodzenia wyrażeń drastycznych, dosadnych lub nieprzyzwoitych
Fenologia
nauka badają zależność między zmianami czynników klimatycznych a zjawiskami w przyrodzie
Galante
grzeczny, szarmancki, wytworny
w przypadku kobiet: zalotna, kokieteryjna
Git gud
[ang] a slang rendering of get good, refers to getting better at a task or skill, used especially among video gamers online
Glajchszaltować (zglajchszaltowanie)
[niem. Gleichschaltung] proces ujednolicania całego życia społecznego i politycznego powstały za czasów III Rzeszy, podczas którego m.in ograniczano indywidualną osobowość i wolność ludzi poprzez ustawy i rozporządzenia.
Jeśli więc słabością socjalizmu było zglajchszaltowanie swoistości, różnorodności "palących pragnień, dzisiejszego życia i myśli"... - Almanach Humanistyczny "Bez wiedzy i zgody..."
Incel
[ang. involuntary + celibate] mimowolny celibat
termin określający mężczyzn nie uprawiających seksu od dłuższego czasu jak również tych, którzy nigdy nie zaliczyli "przyłożenia". Istotnym jest fakt, że nie z własnej woli, co jest powodowane najczęściej ich niską atrakcyjnością fizyczną i związanymi z tym niepowodzeniami w relacjach damsko-męskich;
b.często mizogini
Inflacja
ekon. wzrost przeciętnego poziomu cen mierzonego za pomocą indeksu (miernik tempa zmian zjawisk ekonomicznych porównywanych w 2 okresach) i związana z tym malejąca siła nabywcza pieniądza
In flagranti
na gorącym uczynku
Kalomel
chlorek rtęci, środek antyseptyczny stosowany do lat pięćdziesiątych XX wieku. Swego czasu popularny w leczeniu owrzodzeń i guzów kiłowych. Dawniej podawano go też doustnie, jednak zaprzestano tego, gdyż powodował zatrucia.
Kalsarikännit
[fiński] błędnie rozumiane jako potrzeba samotnego upicia się w domu będąc ubranym wyłącznie w bieliznę. Natomiast prawidłowo oznacza danie w szyję [fin. känni] w małej grupie przyjaciół czy rodziny w ustronnym miejscu np. zacisze domowe, biwak itp. nie będącym większym miejscem spędów typu bar, klub, domówka. I nie w bieliźnie [fin. kalsarit] tylko w zwykłych, codziennych, nieformalnych ciuchach. Choby w dresie czy w szlafroku.
wincyj na temat kalsarikannit po angielsku
Kanikuła
okres największych upałów letnich, nazywanych tak przez starożytnych Rzymian. Potocznie: lato, wakacje.
Kauteryzacja [przyżeganie]
Zabieg polegający na termicznym lub chemicznym koagulowaniu tkanki (ścinanie białek zawartych w tkankach pod wpływem wysokiej temperatury). Dawniej stosowano kauteryzację za pomocą azotanu srebra. lub wypalano rozgrzanym żelazem ran
Koafiura
przestarz. fryzura, uczesanie; dziś używane w żartobliwym tonie
Koleba / koliba / kolyba
[wołoski colíbă "chata"] sezonowe schronisko pasterzy owiec o drewnianej konstrukcji ślemieniowo-sochowej lub wieńcowej. Synonim szałasu (salasch), pochodzącego od wołoskiego sălaș - mieszkanie, siedziba. )
Kolokwializm
wyrażenie używane w języku potocznym; kolokwialnie mówiąc ten blog jest do bani
Kreozot (węglowy)
jedna z frakcji smoły węglowej. Ze względu na swoją trwałość (30-100lat) stosowany od 1839r. do impregnacji m.in. drewnianych podkładów kolejowych, słupów telefonicznych i energetycznych. Zawiera benzopiren - silnie rakotwórczy związek chemiczny kat. I
Kupaż
[kupażować]
mieszanie różnych gatunków win, jak również soków owocowych, czy warzywnych, celem otrzymania produktów o pożądanych właściwościach
Kwas karbolowy
fenol, środek antyseptyczny spopularyzowany przez Listera. Dawniej powszechnie stosowany do odkażania ran, szczególnie w warunkach polowych. Został ostatecznie wycofany, gdyż mimo silnych właściwości antyseptycznych jednocześnie drażnił i niszczył żywą tkankę.
Latyfundia
ogromne posiadłości ziemskie najczęściej rodowe lub kościelne
Lege artis
zgodnie z zasadami sztuki.
Lone Digger
A person who dances by themselves at a night club or disco.
Osoba tańcząca samotnie w klubie nocnym.
Lunula / Obłączek
białawy obszar luźnej skóry o mniej rozwiniętych włóknach kolagenu w kształcie półksiężyca u dołu paznokcia
Martyrologia
cierpienie i męczeństwo narodu lub wyznawców religijnych. Literatura martyrologiczna eksponuje obraz wojen i walk z aspektu ofiar
Megiera
zrzędliwa i kłótliwa kobieta
Merkantylizm
Postawa polegająca na liczeniu się z tym tylko, co przynosi korzyści materialne
Mizantropia
Nienawiść lub niechęć do całej ludzkości. Mizantropi często wyrażają głęboką pogardę wobec ludzi jako grupy, uważając ich za zdegenerowanych, samolubnych czy niemoralnych.
Mizoandria / Mizandria / Mizoandryzm
[grec. "misos" - nienawiść + "andros" - mężczyzna] nienawiść lub uprzedzenie wobec mężczyzn. Mizandria może przejawiać się w negatywnych stereotypach, pogardzie lub agresji wobec mężczyzn.
Mizoginizm
[grec. "misos" - nienawiść + "gynē" - kobieta] Termin dosłownie oznaczający "nienawiść do kobiet". Ideologia polegająca na uprzedzeniach, nienawiści lub pogardzie wobec kobiet. Mizoginia może przejawiać się w różnych formach, od jawnego poniżania kobiet, przemocy wobec nich, po subtelne uprzedzenia, stereotypy i ograniczanie ich ról społecznych.
Mizofobia
Irracjonalna obawa lub nienawiści do brudu, zarazków lub zanieczyszczeń. Choć jest to bardziej związane z obsesyjnym lękiem (a nie bezpośrednio z uprzedzeniem wobec ludzi), może wpływać na postawy wobec innych, szczególnie w kontekście higieny.
Namaste lub Namaskar
tradycyjne indyjskie przywitanie, pozdrowienie.
Dosłownie tłumaczone: „pokłon tobie”. Często towarzyszy mu gest ańdźali - półukłon ze złożonymi rękoma na wysokości serca i palcami skierowanymi do góry
Nigerundayo
taktyczny odwrót (Z anime Jojo's Bizarre Adventure). oznaczające ucieczkę w celu obmyślenia lepszego planu.
Kolokwialnie mówiąc "spieprzamy stąd".
Nostryfikacja
procedura prowadząca do ustalenia polskiego, równoważnego odpowiednika zagranicznego dyplomu. Może zachodzić przy tym konieczność zaliczenia przez wnioskodawcę dodatkowych egzaminów lub odbycia praktyk zawodowych.
Ojkofobia [oikofobia]
odrzucanie rodzimej kultury, idealizacja obcych wartości, gloryfikowanie zagranicznych kultur
antonim nacjonalizmu
Okcydent
ogólne określenie krajów zachodnich, zwłaszcza Europy Zachodniej
antonim: Orient
Oksymoron
związek frazeologiczny o przeciwstawnym, wykluczającym się znaczeniu
Pajdokracja
[polit] rządy sprawowane przez osobę lub grupę młodych, niedoświadczonych ludzi
Paradygmat
ogólnie przyjęty wzorzec postępowania; to zbiór pojęć i teorii tworzących podstawy danej dziedziny nauki
Par excellence
[wym. parekselãs] w całym tego słowa znaczeniu; w najwyższym stopniu
Permetryna
insektycyd stosowany m.in. przeciwko owadom jako impregnat do odzieży. Skutecznie chroni przed kleszczami. Moskitiery impregnowane permetryną wspomagają walkę z rozprzestrzenianiem się malarii w krajach tropikalnych
Pied-à-terre
[franc] mieszkanie lub apartament w dużym mieście, znajdujący się w pewnej odległości od głównej rezydencji, z którego korzysta się od czasu do czasu, na przykład przez kilka tygodni czy miesięcy w roku
Pleonazm
wypowiedź złożona z wyrazów znaczących to samo, również bliskoznacznych
Politruk
[politíczeskij rukowodítiel – kierownik polityczny] pogardliwe określenie oficera w armiach komunistycznych ds. politycznych, w szczególności zajmującym się szerzeniem propagandy
Proweniencja
pochodzenie jakichś zjawisk, idei lub osób

Punkt rosy
Temperatura punktu rosy, znana również pod skróconą nazwą „punkt rosy”, jest wartością temperatury, w której rozpoczyna się proces skraplania pary wodnej z powietrza.

Rabdomioliza
(rozpad mięśni) - zespół objawów spowodowanych uszkodzeniem mięśni poprzecznie prążkowanych, gdzie uszkodzenia składników komórek mięśniowych przedostają się do krwiobiegu. W konsekwencji może dojść powikłań, w tym uszkodzenia nerek.
Redyk
tradycyjny, uroczysty wypęd owiec na górskie hale (redyk wiosenny) jak i powrót z wypasu (redyk jesienny) dozorowany przez bacę wraz z juhasami

Rozpierdak
wulgaryzm; potocznie: podłużne rozcięcie dolnej części spódnicy, sukienki, płaszcza, marynarki czy innych podobnych ubiorów

Rumosz drzewny (GRD - gruby rumosz drzewny)
nagromadzone w korycie cieku: krzewy, drzewa lub ich fragmenty powalone do cieku (w sposób naturalny lub sztuczny) o długości większej niż 1,0m i średnicy większej niż 0,1m lub o całkowitej masie większej od 4kg, powodujące miejscowe spiętrzenie wody. GRD wywiera korzystny wpływ na wiele biotycznych czynników rzeki oraz na zwiększenie retencji korytowej.

Sakady [ruchy sakkadowe / saccade]
szybkie, precyzyjne, skokowe ruchy oczu, kierujące wzrok w kierunku określonego celu i umiejscowienia obrazu na dołku środkowym siatkówki
Simp
[us.eng. Somebody who Idolizes Mediocre Pussy]
slangowo: naiwniak w relacjach z kobietami, idealizujący i przeceniający kobiety przeciętnej urody
wincyj o proweniencji simpa
Simpleton
[ang.] głupek, półgłówek, prostak, kiep
Skropak
ekologiczny wypełniacz przesyłek coś a-la chrupki
Socha
drewniany słup rozwidlony u góry będący podparciem konstrukcji dachowej. Na rozwidleniu opierano poziomą belkę tzw. ślemię, o którą zahaczano żerdzie, tzw. kluczyny lub kozły.
Sofizmat
sformułowanie ze świadomie ukrytym błędem rozumowania nadającym pozory prawdy fałszywym twierdzeniom;
również usiłowanie dowiedzenia swoich racji, bez względu na poprawność logiczną przedstawianej argumentacji, w skrócie świadome próby dowiedzenia nieprawdy
Statolatria
Wywodząca się od Hegla teza o państwie jako najwyższej wartości.
Kult scentralizowanego państwa i wszechpotężnej władzy państwowej.
Najważniejszy element faszyzmu włoskiego gdzie państwo jest wartością najwyższą i absolutną.
Mussolini: „Wszystko w państwie, nic poza państwem, nic przeciwko państwu”.
Stratyfikacja
podział czegoś na części, warstwy; rozwarstwianie;
Symmastia (Double Bubble)
Schorzenie piersi, w którym dochodzi do połączenia obu piersi w okolicy mostka, przez co mogą one sprawiać wrażenie „zrośniętych”. W takim przypadku fałd skórny między piersiami zanika lub jest znacznie zredukowany, co prowadzi do nietypowego wyglądu. Najczęściej jest wynikiem powikłań występujących po operacji powiększenia piersi.
Syndykalizm
[fr. syndicats - związki zawodowe]
Kierunek teoretyczny w ruchu robotniczym oraz związany z nim ruch społeczny w pierwszych dekadach XX w. Zakładał prymat celów ekonomicznych nad politycznymi w walce proletariatu o swoje prawa upatrując je w związkach zawodowych a nie w partiach politycznych poprzez ruch strajkowy.
Synekura
Bardzo dobrze płatne stanowisko niewymagające wysiłku ani umiejętności od zatrudnionego. Tzw. zawód "syn" w bogatych rodzinach.
Śpiew alikwotowy
Rodzaj śpiewu wpadającego w rezonans
Tanatoza
pozorna śmierć będąca reakcją obronną organizmu przeciwko drapieżnikom
Tautologia
zdanie, którego prawdziwość wynika z samej jego struktury; niepotrzebne powtarzanie tego, co już w wypowiedzi zostało zawarte (pleonazm)
Trylinka
[poch.od Władysław Tryliński] charakterystyczna sześciokątna płyta betonowa z jakiej wykonywano nawierzchnie ulic i dróg
Uzus / usus
utarty zwyczaj; pewna ustalona praktyka
Watra
[wołoski] duże ognisko
Wojłok
filc gorszego gatunku, wytwarzany z wełny odpadowej i sierści