Leksykon

Podręczny Słownik Wyrazów Trudnych a.k.a leksykon

Na sytuacje gdy nie mogę sobie przypomnieć jak się zwała dana rzecz, albo jakiś ciekawy zwierz.

Aglet: skuwka na krańcach sznurowadła
Aksjomat: twierdzenie bezspornie prawdziwe, uważane za pewnik
Anatema: w k.katolickim i prawosławnym oznacza nałożenie ekskomuniki/klątwy kościelnej [obrzęd zarzucony w XXw.]; pot. ostre potępienie kogoś
Antrakt: przerwa w spektaklu
Anhedonia: brak zdolności do odczuwania przyjemności
Anturaż: [franc. entourage] oznacza otoczenie, środowisko wokół, tło
Autarkia: samowystarczalność gospodarcza państwa lub grupy państw; również dążenie do osiągnięcia takiej samowystarczalności
Autoteliczny: [grec. „auto” - sam; „telos” - cel] Oznacza to, co jest celem samo w sobie, a nie środkiem do osiągnięcia innego celu. Działania, zjawiska lub przedmioty, które mają sens same z siebie i nie potrzebują zewnętrznego uzasadnienia.

Bibimbap: popularne danie kuchni koreańskiej, w którego skład wchodzi ryż z warzywami, wołowiną i jajkiem, przyprawiony pastą z papryczek chili
Bombaż: wydęcie denka puszki konserw, nakrętki lub wieczka w pojemniku wywołane przepełnieniem lub wzrostem ciśnienia gazów
Bon mot: Zwięzłe powiedzenie; trafny zwrot, zwykle o dowcipnym zabarwieniu
Boraks [tetraboran sodu]: sól sodowa kwasu borowego; minerał stosowany w wielu gałęziach przemysłu. W kowalstwie używany do czyszczenia powierzchni metali przed kuciem i lutowaniem; usuwa tlenki żelaza z powierzchni podczas nagrzewania ułatwiając zgrzanie.

Cymelia: (albo cimelia; l.poj. cymelium) – zbiory lub obiekty o szczególnej wartości, odpowiednio chronione i przechowywane; najcenniejsze druki i rękopisy w bibliotece, często trzymane w sejfie bibliotecznym.
Cwancyk: jakieś sprytne rozwiązanie, triczek, sztuczka

Defenestracja: Akt wyrzucenia czegoś przez okno; w przypadku osób najczęściej ze skutkiem śmiertelnym.; Również psikus polegający na usunięciu komuś systemu operacyjnego windows z komputera
Dezynwoltura: lekceważące zachowanie
Dogmat: ogól. teza przyjmowana za niepodważalną; twierdzenie przyjmowane bezkrytycznie, wyłącznie na mocy autorytetu; w teologii twierdzenie uznane za prawdę objawioną przez Boga
Drzewo mateczne: Drzewa mateczne stanowią bazę do zakładania plantacji nasiennych mających dostarczyć nasion do produkcji sadzonek o ulepszonych właściwościach hodowlanych.

Efekt Dunninga-Krugera: Błąd poznawczy polegający na tym, że osoby o małej wiedzy lub niskich kwalifikacjach w określonej dziedzinie mają tendencję do przeceniania własnych kompetencji, podczas gdy eksperci – odwrotnie – zaniżają swoje kompetencje.
Efendi: turecki tytuł oznaczający pana, władcę; dziś w formie tytułu grzecznościowego "pan"
Emablować: adorować; otaczać kobietę wyjątkowymi względami
Empiryzm: pogląd o zasadniczej roli doświadczenia w procesie poznawczym
Ersatz [erzac]: substytut innej rzeczy, namiastka, najczęściej gorszej jakości
Eufemizm: wyrażenie zastępcze, użyte w celu złagodzenia wyrażeń drastycznych, dosadnych lub nieprzyzwoitych

Fenologia: nauka badają zależność między zmianami czynników klimatycznych a zjawiskami w przyrodzie

Galante: grzeczny, szarmancki, wytworny
w przypadku kobiet: zalotna, kokieteryjna
Git gud: [ang] a slang rendering of get good, refers to getting better at a task or skill, used especially among video gamers online
Glajchszaltować (zglajchszaltowanie): [niem. Gleichschaltung] proces ujednolicania całego życia społecznego i politycznego powstały za czasów III Rzeszy, podczas którego m.in ograniczano indywidualną osobowość i wolność ludzi poprzez ustawy i rozporządzenia.
Jeśli więc słabością socjalizmu było zglajchszaltowanie swoistości, różnorodności "palących pragnień, dzisiejszego życia i myśli"... - Almanach Humanistyczny "Bez wiedzy i zgody..."

Incel: [ang. involuntary + celibate] mimowolny celibat
termin określający mężczyzn nie uprawiających seksu od dłuższego czasu jak również tych, którzy nigdy nie zaliczyli "przyłożenia". Istotnym jest fakt, że nie z własnej woli, co jest powodowane najczęściej ich niską atrakcyjnością fizyczną i związanymi z tym niepowodzeniami w relacjach damsko-męskich;
b.często mizogini
Inflacja: ekon. wzrost przeciętnego poziomu cen mierzonego za pomocą indeksu (miernik tempa zmian zjawisk ekonomicznych porównywanych w 2 okresach) i związana z tym malejąca siła nabywcza pieniądza
In flagranti: na gorącym uczynku

Kalomel: chlorek rtęci, środek antyseptyczny stosowany do lat pięćdziesiątych XX wieku. Swego czasu popularny w leczeniu owrzodzeń i guzów kiłowych. Dawniej podawano go też doustnie, jednak zaprzestano tego, gdyż powodował zatrucia.
Kalsarikännit: [fiński] błędnie rozumiane jako potrzeba samotnego upicia się w domu będąc ubranym wyłącznie w bieliznę. Natomiast prawidłowo oznacza danie w szyję [fin. känni] w małej grupie przyjaciół czy rodziny w ustronnym miejscu np. zacisze domowe, biwak itp. nie będącym większym miejscem spędów typu bar, klub, domówka. I nie w bieliźnie [fin. kalsarit] tylko w zwykłych, codziennych, nieformalnych ciuchach. Choby w dresie czy w szlafroku.
wincyj na temat kalsarikannit po angielsku
Kanikuła: okres największych upałów letnich, nazywanych tak przez starożytnych Rzymian. Potocznie: lato, wakacje.
Kauteryzacja [przyżeganie]: Zabieg polegający na termicznym lub chemicznym koagulowaniu tkanki (ścinanie białek zawartych w tkankach pod wpływem wysokiej temperatury). Dawniej stosowano kauteryzację za pomocą azotanu srebra. lub wypalano rozgrzanym żelazem ran
Koafiura: przestarz. fryzura, uczesanie; dziś używane w żartobliwym tonie
Koleba / koliba / kolyba: [wołoski colíbă "chata"] sezonowe schronisko pasterzy owiec o drewnianej konstrukcji ślemieniowo-sochowej lub wieńcowej. Synonim szałasu (salasch), pochodzącego od wołoskiego sălaș - mieszkanie, siedziba. )
Kolokwializm: wyrażenie używane w języku potocznym; kolokwialnie mówiąc ten blog jest do bani
Kreozot (węglowy): jedna z frakcji smoły węglowej. Ze względu na swoją trwałość (30-100lat) stosowany od 1839r. do impregnacji m.in. drewnianych podkładów kolejowych, słupów telefonicznych i energetycznych. Zawiera benzopiren - silnie rakotwórczy związek chemiczny kat. I
Kupaż [kupażować]: mieszanie różnych gatunków win, jak również soków owocowych, czy warzywnych, celem otrzymania produktów o pożądanych właściwościach
Kwas karbolowy: fenol, środek antyseptyczny spopularyzowany przez Listera. Dawniej powszechnie stosowany do odkażania ran, szczególnie w warunkach polowych. Został ostatecznie wycofany, gdyż mimo silnych właściwości antyseptycznych jednocześnie drażnił i niszczył żywą tkankę.

Latyfundia: ogromne posiadłości ziemskie najczęściej rodowe lub kościelne
Lege artis: zgodnie z zasadami sztuki.
Lone Digger: A person who dances by themselves at a night club or disco.
Osoba tańcząca samotnie w klubie nocnym.
Lunula / Obłączek: białawy obszar luźnej skóry o mniej rozwiniętych włóknach kolagenu w kształcie półksiężyca u dołu paznokcia

Martyrologia: cierpienie i męczeństwo narodu lub wyznawców religijnych. Literatura martyrologiczna eksponuje obraz wojen i walk z aspektu ofiar
Megiera: zrzędliwa i kłótliwa kobieta
Merkantylizm: Postawa polegająca na liczeniu się z tym tylko, co przynosi korzyści materialne
Mizantropia: Nienawiść lub niechęć do całej ludzkości. Mizantropi często wyrażają głęboką pogardę wobec ludzi jako grupy, uważając ich za zdegenerowanych, samolubnych czy niemoralnych.
Mizoandria / Mizandria / Mizoandryzm: [grec. "misos" - nienawiść + "andros" - mężczyzna] nienawiść lub uprzedzenie wobec mężczyzn. Mizandria może przejawiać się w negatywnych stereotypach, pogardzie lub agresji wobec mężczyzn.
Mizoginizm: [grec. "misos" - nienawiść + "gynē" - kobieta] Termin dosłownie oznaczający "nienawiść do kobiet". Ideologia polegająca na uprzedzeniach, nienawiści lub pogardzie wobec kobiet. Mizoginia może przejawiać się w różnych formach, od jawnego poniżania kobiet, przemocy wobec nich, po subtelne uprzedzenia, stereotypy i ograniczanie ich ról społecznych.
Mizofobia: Irracjonalna obawa lub nienawiści do brudu, zarazków lub zanieczyszczeń. Choć jest to bardziej związane z obsesyjnym lękiem (a nie bezpośrednio z uprzedzeniem wobec ludzi), może wpływać na postawy wobec innych, szczególnie w kontekście higieny.

Namaste lub Namaskar: tradycyjne indyjskie przywitanie, pozdrowienie.
Dosłownie tłumaczone: „pokłon tobie”. Często towarzyszy mu gest ańdźali - półukłon ze złożonymi rękoma na wysokości serca i palcami skierowanymi do góry
Nigerundayo: taktyczny odwrót (Z anime Jojo's Bizarre Adventure). oznaczające ucieczkę w celu obmyślenia lepszego planu.
Kolokwialnie mówiąc "spieprzamy stąd".
Nostryfikacja: procedura prowadząca do ustalenia polskiego, równoważnego odpowiednika zagranicznego dyplomu. Może zachodzić przy tym konieczność zaliczenia przez wnioskodawcę dodatkowych egzaminów lub odbycia praktyk zawodowych.

Ojkofobia [oikofobia]: odrzucanie rodzimej kultury, idealizacja obcych wartości, gloryfikowanie zagranicznych kultur
antonim nacjonalizmu
Okcydent: ogólne określenie krajów zachodnich, zwłaszcza Europy Zachodniej
antonim: Orient
Oksymoron: związek frazeologiczny o przeciwstawnym, wykluczającym się znaczeniu

Pajdokracja: [polit] rządy sprawowane przez osobę lub grupę młodych, niedoświadczonych ludzi
Paradygmat: ogólnie przyjęty wzorzec postępowania; to zbiór pojęć i teorii tworzących podstawy danej dziedziny nauki
Par excellence: [wym. parekselãs] w całym tego słowa znaczeniu; w najwyższym stopniu
Permetryna: insektycyd stosowany m.in. przeciwko owadom jako impregnat do odzieży. Skutecznie chroni przed kleszczami. Moskitiery impregnowane permetryną wspomagają walkę z rozprzestrzenianiem się malarii w krajach tropikalnych
Pied-à-terre: [franc] mieszkanie lub apartament w dużym mieście, znajdujący się w pewnej odległości od głównej rezydencji, z którego korzysta się od czasu do czasu, na przykład przez kilka tygodni czy miesięcy w roku
Pleonazm: wypowiedź złożona z wyrazów znaczących to samo, również bliskoznacznych
Politruk: [politíczeskij rukowodítiel – kierownik polityczny] pogardliwe określenie oficera w armiach komunistycznych ds. politycznych, w szczególności zajmującym się szerzeniem propagandy
Proweniencja: pochodzenie jakichś zjawisk, idei lub osób

Punkt rosy

Temperatura punktu rosy, znana również pod skróconą nazwą „punkt rosy”, jest wartością temperatury, w której rozpoczyna się proces skraplania pary wodnej z powietrza.

Qui pro quo: [łac. jeden zamiast drugiego]
zabawne nieporozumienie wynikające najczęściej z wzięcia kogoś za inną osobę, lub niezrozumienia czyichś słów
Quid pro quo: [łac. coś za coś]

Rabdomioliza: (rozpad mięśni) - zespół objawów spowodowanych uszkodzeniem mięśni poprzecznie prążkowanych, gdzie uszkodzenia składników komórek mięśniowych przedostają się do krwiobiegu. W konsekwencji może dojść powikłań, w tym uszkodzenia nerek.
Redyk: tradycyjny, uroczysty wypęd owiec na górskie hale (redyk wiosenny) jak i powrót z wypasu (redyk jesienny) dozorowany przez bacę wraz z juhasami

Rozpierdak

wulgaryzm; potocznie: podłużne rozcięcie dolnej części spódnicy, sukienki, płaszcza, marynarki czy innych podobnych ubiorów

Rumosz drzewny (GRD - gruby rumosz drzewny)

nagromadzone w korycie cieku: krzewy, drzewa lub ich fragmenty powalone do cieku (w sposób naturalny lub sztuczny) o długości większej niż 1,0m i średnicy większej niż 0,1m lub o całkowitej masie większej od 4kg, powodujące miejscowe spiętrzenie wody. GRD wywiera korzystny wpływ na wiele biotycznych czynników rzeki oraz na zwiększenie retencji korytowej.

Sakady [ruchy sakkadowe / saccade]: szybkie, precyzyjne, skokowe ruchy oczu, kierujące wzrok w kierunku określonego celu i umiejscowienia obrazu na dołku środkowym siatkówki
Simp: [us.eng. Somebody who Idolizes Mediocre Pussy]
slangowo: naiwniak w relacjach z kobietami, idealizujący i przeceniający kobiety przeciętnej urody
wincyj o proweniencji simpa
Simpleton: [ang.] głupek, półgłówek, prostak, kiep
Skropak: ekologiczny wypełniacz przesyłek coś a-la chrupki
Socha: drewniany słup rozwidlony u góry będący podparciem konstrukcji dachowej. Na rozwidleniu opierano poziomą belkę tzw. ślemię, o którą zahaczano żerdzie, tzw. kluczyny lub kozły.
Sofizmat: sformułowanie ze świadomie ukrytym błędem rozumowania nadającym pozory prawdy fałszywym twierdzeniom;
również usiłowanie dowiedzenia swoich racji, bez względu na poprawność logiczną przedstawianej argumentacji, w skrócie świadome próby dowiedzenia nieprawdy
Statolatria: Wywodząca się od Hegla teza o państwie jako najwyższej wartości.
Kult scentralizowanego państwa i wszechpotężnej władzy państwowej.
Najważniejszy element faszyzmu włoskiego gdzie państwo jest wartością najwyższą i absolutną.
Mussolini: „Wszystko w państwie, nic poza państwem, nic przeciwko państwu”.
Stratyfikacja: podział czegoś na części, warstwy; rozwarstwianie;
Symmastia (Double Bubble): Schorzenie piersi, w którym dochodzi do połączenia obu piersi w okolicy mostka, przez co mogą one sprawiać wrażenie „zrośniętych”. W takim przypadku fałd skórny między piersiami zanika lub jest znacznie zredukowany, co prowadzi do nietypowego wyglądu. Najczęściej jest wynikiem powikłań występujących po operacji powiększenia piersi.
Syndykalizm: [fr. syndicats - związki zawodowe]
Kierunek teoretyczny w ruchu robotniczym oraz związany z nim ruch społeczny w pierwszych dekadach XX w. Zakładał prymat celów ekonomicznych nad politycznymi w walce proletariatu o swoje prawa upatrując je w związkach zawodowych a nie w partiach politycznych poprzez ruch strajkowy.
Synekura: Bardzo dobrze płatne stanowisko niewymagające wysiłku ani umiejętności od zatrudnionego. Tzw. zawód "syn" w bogatych rodzinach.
Śpiew alikwotowy: Rodzaj śpiewu wpadającego w rezonans

Tanatoza: pozorna śmierć będąca reakcją obronną organizmu przeciwko drapieżnikom
Tautologia: zdanie, którego prawdziwość wynika z samej jego struktury; niepotrzebne powtarzanie tego, co już w wypowiedzi zostało zawarte (pleonazm)
Trylinka: [poch.od Władysław Tryliński] charakterystyczna sześciokątna płyta betonowa z jakiej wykonywano nawierzchnie ulic i dróg

Uzus / usus: utarty zwyczaj; pewna ustalona praktyka

Watra: [wołoski] duże ognisko
Wojłok: filc gorszego gatunku, wytwarzany z wełny odpadowej i sierści